درباره استان سمنان
این استان هم اکنون دارای ۸ شهرستان، ۲۰ شهر، ۱۵ بخش و ۳۱ دهستان است.
شهرستانهای این استان شامل: ۱- سمنان ۲ - شاهرود ۳- دامغان ۴ - گرمسار ۵ - سنگسر ۶- سرخه ۷- میامی ۸- آرادان می باشد.
استان سمنان به خاطر موقعیت جغرافیایی، اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی و محدودیت های آب و خاک، از موقعیت کشاورزی مطلوبی برخوردار نیست. تنها دو درصد از کل مساحت استان زیر کشت آبی و دیم است. عمده ترین محصولات این استان را گندم، جو، سیب زمینی، پنبه (وش) بومی و ورامینی، یونجه، اسپرس، شبدر و چغندرقند و پسته تشکیل می دهند. از لحاظ دامداری این منطقه به علت دارا بودن مراتع از وضعیت نسبتا” خوبی برخورداراست. استان سمنان با ۵٫۵ میلیون هکتار مرتع و ۲٫۵ میلیون واحد دامی یکی از قطب های دامپروری کشور به شمار می آید. استان سمنان از مراکز قابل توجه صنایع دستی و از قطب های صنعتی کشور به شمار می رود. در این استان انواع صنایع دستی نظیر قالی بافی، گلیم بافی، نمد مالی، سرامیک و سفال سازی و … وجود دارد.
مطالعات زمین شناسی انجام شده نشان می دهد که قدیمی ترین تشکیلات از سنگ های دیرین زیستی تا آبرفت های کوارترنری در این منطقه وجود دارد. سنگ های دوران دیرین زیستی در شمال سمنان، و سرخه اطراف شهمیرزاد و جنوب ارتفاعات شمال دامغان و شاهرود وجود دارند. سنگ های دوران میان زیستی در شمال شهمیرزاد در حوالی شیخ چشمه سر و جام دیده می شود. رسوبات دوره دوران ترشیاری از سمنان تا آهوان و طبقات گچدار در شمالشهرستان سرخه دیده می شوند؛ بنابراین دهها کارخانه و معدن گچ در این شهرستان (شهرستان سرخه)وچند شهرک صنعتی تخصصی گچ فعال می باشند و مقدار زیادی از گچ مصرفی کشور را این شهرستان تأمین می کند. سنگ های دوران کواترنری نیز از کوه های شمالی تا دشت کویر دیده می شوند . پارک ملی توران و پارک ملی کویر از پارک های ملی ایران هستند که در استان سمنان قرار دارند.
استان سمنان در دوران باستان بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه) از تقسیمات شانزده گانه اوستایی بود. حتی تهمورث دیوبند را بنیانگذار شهر سمنان می دانند و البته عده دیگری از تاریخ نویسان مژگان بانو که از شاهزادگان دوره حکومت محلی خیرخواهان بوده است را بنیانگذار شهر سمنان می دانند و اکنون بقایای قلعه مژگان بانو که در قسمت شمال غربی شهمیرزاد واقع شده و در دوره حمله مغول تخریب شده را گواه این موضوع می دانند و برخی از دانشمندان، این ایالت را گیلان فعلی می دانند ولی قدر مسلم این که ورن یا ورنه متشکل از صفحات جنوبی البرز و خوار شمال سمنان، دامغان، خوار، دماوند، فیروزکوه، شهمیرزاد، سرخه، ده نمک و آهوان، قوشه، ویمه و نقاط کوهستانی مازندران بوده است.
این منطقه در تمام دوره حکومت مادها و هخامنشیان، کومیسنه یا کومیشان (قومس بعد از اسلام) جزو ایالت بزرگ پارت یا پرتو به شمار می رفت. در این دوره سمنان و سرخه شهرهای سرحدی ایالت های پارت و ماد به شمار می رفت. به همین علت برخی از مورخان، زمانی این شهرها را جزو مادها و گاهی جزو پارت ها به حساب می آورند. این ایالت که در زمان ساسانیان به پشتخوارگر تغییر نام داده، شامل همان شهرهایی بود که در ایالت ورن وجود داشتند. حد غربی این ایالت، خوار (گرمسار فعلی)، حد شرقی آن شاهرود و حد شمالی آن، کوهستان های جنوبی طبرستان بود.
سلوکیان بزرگ ترین عامل یونانی کردن مشرق بودند و به همین جهت، برای ادامه فرمان روایی خود نظر مساعد مردم را لازم داشتند و برای این کار تقریباً شصت شهر در مشرق و ایالت پارت بنا کردند. یکی از این شهرها آپاما یا روستای لاسجرد فعلی است که در غرب شهرسرخه واقع شده و دیگری شهر هکاتم پلیس (صد دروازه) است که عده ای آن را دامغان می دانند. شهر صد دروازه در دوران اشکانیان از رونق بسیار زیادی برخوردار بود و برای سال های زیادی پایتخت ایران بوده است. هنوز آثاری تاریخی این شهر در اطراف دامغان و در منطقه ای به نام تپه حصار وجود دارد. اشکانیان ایالات ایران را به هجده بخش وسیع تقسیم کردند که یکی از ایالت های مهم آن کمیسن قومیس یا قومس در نواحی سمنان و دامغان و سرخه و خوار (گرمسار) کنونی بود.
در نیمه قرن هفتم میلادی در زمان یزدگرد سوم، آخرین پادشاه سلسله ساسانی، مهاجمان عرب کشور ایران را به تصرف خود درآوردند. اعراب نخست شهر بزرگ و آباد ری را تسخیر کردند، سپس به شمال شرقی رفته و به سرزمین کومش (شهرهای سمنان، دامغان، بسطام، سرخه) رسیدند و آن ر اتسخیر کردند.
استان سمنان در دوره های بعد از اسلام جزو سرزمین تاریخی قومس (کومش) به شمار می آمد. استان سمنان طی تاریخ دو هزار ساله خود شاهد فراز و نشیب ها، جنگ ها، شکست ها و پیروزی های بی شمار بوده است. در دوره های بعدی نیز این منطقه مورد توجه خاص حکومت های مرکزی قرار گرفت و منازعه ها و مناقشه های متعدد بر سر این منطقه بین قدرتمندان درگرفت.
دردوران حکومت امویان و عباسیان به ویژه پس از قتل ابومسلم خراسانی به دست منصور دوانیقی، شورش و بلوا سراسر ایران را در برگرفت و نهضت های بی شماری به وقوع پیوست که از مهم ترین آن ها قیام سنباد زرتشتی بود. در اندک زمان، زرتشتیان طبرستان و نواحی جنوب طبرستان یعنی سنگسر (مهدی شهر) و شهمیرزاد و فولاد محله، به دور رهبر این نهضت جمع شدند و قومس و ری را به تصرف در آوردند، ولی در ساوه شکست خوردند و سنباد به قومس گریخت و پس از ضبط خزاین ابومسلم رو به طبرستان نهاد. وی پس از مدتی در دره های سنگسر و شهمیرزاد به قتل رسید.
ایالت کومش از کانون های مهم اسماعیلیان در قرن های ششم و هفتم هجری بود. به طوری که در این ایالت ۱۵۰ قلعه در اختیار این فرقه بود که هر مجموعه از آن ها را یک کدخدا و هر قلعه مجزای آن را یک محتشم که به منزله فرماندار کل یا حاکم بزرگ بود، زیر نظر داشت؛ که قلعه ای در روستای جوین شهرستان سرخه در میان کوههای سربه فلک کشیده هنوز پابرجا می باشد.
سمنان در دوران مغول، هم چون سایر نقاط ایران از حمله و کشت و کشتار این قوم در امان نماند و متحمل خسارات جانی و مالی بسیار شد. این کشت و کشتار، در زمان تیمور لنگ نیز که از سال ۷۸۳ هجری حمله به ایران را شروع کرد، ادامه یافت.
پس از ظهور و استقرار حکومت صفویان، شاه اسماعیل صفوی به سرکوب گردن کشان ولایت ها پرداخت. از جمله، حاکم قلعه فیروزکوه را دستگیر کرد و به این ترتیب، ولایت فیروزکوه و خوار، سمنان و سنگسر و سرخه به تصرف صفویان درآمد.
کریم خان زند با عنوان وکیل الرعایا مدت ۲۹ سال در ایران سلطنت کرد، ولی در این مدت شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام، سرخه را در اختیار بزرگان خانواده قاجار قرار داد. بعد از مرگ خان زند، آغا محمد خان شیراز را ترک کرد و به طرف کومش و دامغان رفت و با گرد آوردن عده ای از افراد قبیله خود، سرانجام توانست به ولایت کومش (سمنان، دامغان و بسطام و سرخه و میامی) و ولایت جنوبی دریای خزر دست یابد.
پس از آغا محمد خان، برادر زاده وی به نام فتحعلی شاه قاجار بر اریکه سلطنت تکیه زد و از همان ابتدای سلطنت، سرزمین قومس را که زادگاهش بود مورد توجه قرار دارد و ذوالفقار را به عنوان حاکم سمنان برگزید. قلعه جهان آباد در جنوب سرخه از بناهای باقی مانده از دوران حکومت ذوالفقار خان می باشد. نام جغرافیایی قومس تا اواخر دوران قاجاریه بر سر زبان ها بود، لیکن در دوران حکومت پهلوی اول، قومس (فرمانداری کل سمنان یا استان سمنان فعلی) در شمار شهرهای استان دوم، یعنی مازندران در آمد.
در آغاز سال ۱۳۴۰ هجری شمسی در زمان نخست وزیری دکتر علی امینی و وزارت کشور سپهبد عزیزی، به پیروی از سنت تاریخی، طبق تصویب نامه هیئت وزیران، ایالت کومش (سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام و سرخه) و جنوب طبرستان یعنی سنگسر (مهدیشهر)، و شهمیرزاد و نقاط تابعه آنها) از نظر تقسیمات کشوری به نام فرمانداری کل سمنان نامگذاری شد. مرکز حکومت آن نیز در شهر سمنان تعیین و مستقر گردید.
در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی طبق تصمیم دولت وقت با اضافه شدن دماوند، فیروزکوه، گرمسار و ورامین فرمانداری کل سمنان به استان سمنان تبدیل شد و مرکز آن نیز همچنان شهر سمنان باقی ماند. البته طبق تقسیمات کشوری سال های اخیر، سه شهر دماوند، فیروزکوه و ورامین از استان سمنان جدا گردیدند.
استان سمنان از مراکز قابل توجه صنایع دستی کشور است. در این استان انواع صنایع دستی نظیر قالیبافی، گلیم بافی، نمدمالی، سرامیک و سفالسازی و... وجود دارد که هر یک از آن ها سوغاتی گرانقدر برای بازدیدکنندگان از استان به شمار می آیند. مهم ترین صنایع دستی استان عبارت اند از:
قالیبافی:
قالیبافی و تولید قالی و قالیچه از دیرباز یکی از تولیدات مهم استان سمنان به شمار می رفته است. این منطقه که در دوران قبل، دارای استادان زبردست قالیباف و طراح نقش قالی بود و قالی ها و قالیچه های ارزنده از دارهای آنان به عمل می آمد. شهرستان میامی شهرستان مهدیشهر و شهرستان سرخه وشهرستان شاهرود از مراکز مهم تولید قالی و قالیچه در استان سمنان به شمار می روند.
گلیم بافی: روستاهای شهرستان گرمسار، سمنان و روستاهای کندو، خیج و رضاآباد شاهرود از مراکز تولید اصلی گلیم در استان سمنان هستند.
نمد مالی: یکی دیگر از صنایع دستی که قدمتی دیرینه در استان سمنان دارد، نمد مالی است. وضعیت فعلی تولید نمد در استان سمنان از نظر کمی و کیفی بسیار مطلوب است و مراکز تولید نمد در استان، شهرستان سمنان، دامغان و روستای ابرسیج شاهرود است.
چاپ قلمکار: مهم ترین مرکز چاپ قلمکار در استان در شهرستان دامغان قرار دارد که ماهانه انواع رومیزی پرده و سفره و سایر محصولات قلمکار تولید و برای صدور به خارج از کشور آماده می کند.
سفالگری و سرامیک: صنعت سفالگری در استان سمنان از پیشینه معتبر برخوردار است. به طوری که دکتر اریک اشمید هنگام حفاری در اطراف دامغان امیدوار به کشف شهر افسانه ای هکاتوم پلیس یا شهر صد دروازه بود، به مجموعه ای از بهترین فراورده های صنعتگران دو تا سه هزار سال قبل از میلاد مسیح دست یافت. این فراورده ها شامل کوزه های بزرگ به اشکال هندسی و دارای لعاب قهوه ای روشن و کرم بودند. در سال های اخیر، راه اندازی واحدهای آموزش سفالگری و سرامیک در شهرهای سمنان و شاهرود موجب احیا و رشد بیشتر این صنعت در استان شد. در حال حاضر سفالگران استان سمنان در کارگاه های سفالگری و سفال سازی در سطح استان به ساختن گونه هایی ارزشمند سفال مشغولند.
دستباف ها: دستبافی شامل تولید پرده های سنتی و هنری و حوله و شال گردن و پارچه های متقال زیر ساخت قلمکار است که در استان رایج است. علاوه برآن جاجیم، چادر شب، پلاس و چوقا (چوخا) که عمدتاً توسط روستائیان و عشایر تولید می شود، از دیگر صنایع دست باف مردم استان است. شهرستان سرخه به ویژه شهر سرخه و روستای افتر سرخه، شهرستان مهدی شهر به ویژه شهر مهدیشهر و روستای فولادمحله مهدیشهر و روستاهای شهرستان دامغان و روستاهای بسطام از مراکز تولیدات جاجیمچه و دستباف استان به شمار می روند.
این استان از نظر اقتصادی جایگاه در خور توجهی در اقتصاد کشور دارد. بخش صنعت استان به علت نزدیکی با استان تهران، دارا بودن شبکه ارتباطی پیشرفته و راه آهن با استانهای تهران، خراسان، مازندران و درآینده از گرمسار وآرادان به آران و بیدگل به اصفهان و جنوب کشور و کشف ذخائر معدنی مهم، طی سال های اخیر از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. توزیع جمعیت و تراکم آن در این استان یکسان نمی باشد و آهنگ افزایش آن با مقایسه تراکم نسبی سال های گذشته از میزان مساوی تبعیت نمی کند.
صنعت و معدن
در اجرای مفاد قانون تأسیس شرکت شهرکهای صنعتی ایران در سال ۱۳۶۴ شرکت شهرکهای صنعتی سمنان تأسیس و فعالیت خود را آغاز نمود. شرکت شهرکهای صنعتی سمنان هم اکنون دارای ۱۱ شهرک صنعتی مصوب در شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود گرمسار، ایوانکی، شهمیرزاد، مهدیشهر، سرخه، آرادان و شهرک های تخصصی گچ عبدل آباد و افتر در شهرستان سرخه می باشد. لازم است ذکر شود۶ ناحیه صنعتی لاسجرد در شهرستان سرخه، یاتری، ابرسیج و بیارجمند در شهرستان شاهرود، فولادمحله در شهرستان مهدیشهر، صیدآباد در دامغان، از سازمان جهاد کشاورزی استان به این شرکت انتقال یافت.
بر اساس اطلاعات موجود علاوه بر واحدهای صنعتی در حال تولید، واحدهای قابل توجه دیگری نیز در دست ساختمان است که از این تعداد بیش ترین واحد در شهرستان سمنان (۵۶٪) و کم ترین واحد در شهرستان دامغان (۱۳٪) مستقر هستند. با توجه به وضعیت زمین شناسی منطقه، این استان از نظر تنوع مواد معدنی نیز یکی از مناطق غنی کشور به شمار می آید. معادن فعال استان را زغال سنگ، کرومیت، گچ، نمک، سیلیس، سولفات دوسود، دولومیت، پتاس، خاک های صنعتی، مس، سرب، روی، بوکسیت، منگنز، گوگرد، فسفات و... تشکیل می دهند[۱۶]
همچنین دارا بودن رتبه نخست در تولید نمک، سولفات سدیم و گچ، رتبه دوم تولید ذغالسنگ و همچنین رتبه سوم تولید کرومیت در کل کشور از ویژگی های این استان است.
دو نیروگاه قدس سمنان و نیروگاه شهید بسطامی شاهرود از منابع تولید انرژی این ناحیه است.
افراد معروف و سرشناس
دکتر احمد همتی نماینده مردم شهرستانهای سمنان،مهدیشهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی دوره دهم
-
-
- محمود احمدی نژاد (ششمین رئیس جمهور ایران)
- حسن روحانی (هفتمین رئیس جمهور ایران)
- حسین فریدون (رئیس دفتر بازرسی و معاون پارلمانی رئیس جمهور)
- سیدمحمود هاشمی شاهرودی (رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام)
- سیدمحمد حسینی شاهرودی
- سید احمد خاتمی (امام جمعه موقت تهران ، عضو هیئت رئیسهٔ مجلس خبرگان رهبری)
- مصطفی کواکبیان (دبیرکل حزب مردم سالاری ، رئیس ائتلاف مردمی اصلاحات و نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس)
- اسماعیل نجار (رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در کابینه حسن روحانی)
- ارتشبد نعمت الله نصیری ( سومین رئیس سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک)
- فرهاد دانشجو (رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی ، وزیر علوم سابق ایران)
- کامران دانشجو (وزیر سابق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ، رئیس سابق ستاد انتخابات وزارت کشور)
- خسرو دانشجو
- محمدعلی معلم دامغانی (شاعر ، ترانه سرا و رئیس فرهنگستان هنر)
- پورفسور پرویز کردوانی (پدر جغرافیای ایران)
- محمد حسن اختری (دبیر کل مجمع جهانی اهل بیت)
- ذبیح الله صفا (پژوهشگر، مترجم، مصحح متون، استاد ممتاز دانشگاه تهران و شخصیت برجستهٔ ادبی در ایران معاصر)
- سیدمهدی سیدحسینی تاشی شاهرودی
- فرهنگ شکوهی
- منوچهری دامغانی (شاعر ایرانی سده پنجم هجری اهل دامغان)
- علاءالدوله سمنانی (شاعر و نویسنده سده های هفتم و هشتم هجری اهل سمنان)
- بایزید بسطامی (بزرگ ترین عارف قرن سوم هجری و از بزرگان اهل تصوف)
- فُروغی بَسطامی
- ابوالحسن خرقانی
- ابن یمین
- محسن تنابنده
- علی معلم (نویسنده، ناشر، منتقد، تهیه کننده، کارگردان، مجری تلویزیون و بازیگر ایرانی)
- احمد مهدوی دامغانی (نویسنده و پژوهشگر ایرانی ، استاد فعلی دانشگاه هاروارد آمریکا)
- بهنام بانی
- علی اصحابی
- هما خاکپاش (بازیگر سینما و تلویزیون اهل ایران)
- حامد پهلان
- سیدداوود میرباقری (کارگردان مشهور ایرانی)
- بهاره افشاری
- آناهیتا نعمتی
- دانیال حکیمی
- کورش یغمایی
-